Kürəsəlləşmə ve Yeni Dünya Düzəni
Agah.az xəbər verir ki, Berlin Divarının 1989-cu ildə dağılmasından sonra 1990-cı illərdən etibarən tez-tez rast gəlinən “kürəsəlləşmə” (qlobalizasiya) ifadəsi artıq təkcə iqtisadi anlayış deyil, beynəlxalq sistemi xarakterizə edən bir termin kimi istifadə olunur. Bu anlayışın müsbət və mənfi təsirləri cəmiyyətlər və iqtisadiyyatlar arasında ciddi müzakirələrə səbəb olub.
Küreselleşmə nədir?
Qlobalizasiya iqtisadi inkişaf, yüksələn həyat standartları, texnoloji irəliləyiş və informasiyanın sürətli yayılması kimi müsbət təsirlər yaratsa da, bunun yalnız iqtisadi sahə ilə məhdudlaşmadığı məlumdur. Malların və kapitalın sərbəst hərəkəti, insanların daha çox səyahət etməsi və internet texnologiyalarının inkişafı qloballaşmanın əsas amilləri arasındadır. Bununla yanaşı, şəffaflıq, gəlirin daha bərabər bölüşdürülməsi və insan hüquqlarının təşviqi də qloballaşmanın gətirdiyi müsbət təsirlərdən biridir.
Tənqidlər və problemlər
Lakin qloballaşmaya yönəlik tənqidlər də az deyil. Bəzi tənqidçilər bu sistemin zənginləri daha da zəngin, yoxsulları isə daha da yoxsullaşdırdığını iddia edirlər. Xüsusilə inkişaf etməkdə olan ölkələrin bu prosesdən fayda götürmədiyi və marginallaşdığı vurğulanır. Bundan əlavə, qlobal iqtisadi inteqrasiyanın maliyyə böhranlarını sürətlə yaydığına dair nümunələr də mövcuddur.
Dijital uçurum və informasiya texnologiyaları
Qloballaşmanın tərkib hissəsi olan informasiya texnologiyalarının inkişafı, ticarət və inkişafı sürətləndirən əsas vasitələrdəndir. Lakin rəqəmsal bölünmə (dijital divide) bu prosesdəki əsas problemlərdən biridir. İnkişaf etmiş ölkələr informasiya və texnologiyadan daha çox faydalanarkən, Afrika kimi bölgələr bu imkanlardan hələ də məhrumdur.
Yeni aktorlar və dünya düzəni
Beynəlxalq sistemdə dövlətlərin yanında yeni aktorlar da meydana çıxıb. Çoxmillətli şirkətlər, qeyri-hökumət təşkilatları, media kartelləri və düşüncə mərkəzləri qlobal sistemin formalaşmasında dövlətlərdən daha böyük təsirə malikdir. Məsələn, ən böyük 200 çoxmillətli şirkətin iqtisadi resursları, dünyanın əksər ölkələrinin ümumi daxili məhsulunu üstələyir.
Eyni zamanda, qlobal yardımlaşma və sosial məsuliyyət də qloballaşmanın tərkib hissəsinə çevrilib. Məsələn, Bill və Melinda Qeyts Fondunun resursları, bir çox dövlətin büdcəsindən böyükdür və bu fond yoxsulluq və sağlamlıq problemlərinin həlli üçün mühüm layihələr həyata keçirir.
Qlobal çağırışlar və gələcək
Qloballaşma bəşəriyyət üçün yeni imkanlar yaratmaqla yanaşı, ciddi problemləri də gündəmə gətirir. Bu prosesin davamlılığı və ədalətli şəkildə bölüşdürülməsi üçün beynəlxalq əməkdaşlığın vacibliyi önə çəkilir.
Açar sözlər: qloballaşma, yeni dünya düzəni, çoxmillətli şirkətlər, dijital uçurum, iqtisadi inteqrasiya, qeyri-hökumət təşkilatları, Bill və Melinda Qeyts Fondu, beynəlxalq sistem, iqtisadi inkişaf, qlobal yardımlaşma.
(055) 436-46-45
